Rezonans magnetyczny

Podczas badania rezonansem magnetycznym (MRI) pole magnetyczne może wpływać na materiały stosowane w celach medycznych i leczniczych, które znajdują się w ciele pacjenta lub na jego powierzchni.

Wiemy, że pole magnetyczne nie wpływa na elementy wykonane ze stopów tytanowych (w tym niklowo-tytanowych i tytanowo-molibdenowych), stopów chromowo-kobaltowych, elementów miedzianych, ceramicznych oraz z tworzyw sztucznych, takich jak włókno szklane czy bioplastik.

Problem mogą stanowić elementy stalowe, na przykład elementy aparatu ortodontycznego lub retainera. Istnieje ryzyko ich przemieszczenia, dlatego przed badaniem ortodonta powinien usunąć wszystkie ruchome części aparatu oraz sprawdzić, czy pozostałe elementy, takie jak zamki i pierścienie, są prawidłowo umocowane. Ważne jest, aby siły wiązania tych elementów ze szkliwem były większe niż siły oddziałujące na nie w polu magnetycznym.

Kolejną kwestią jest efekt termiczny, czyli nagrzewanie się metalu pod wpływem pola magnetycznego. Elementy metalowe mogą się nieznacznie nagrzewać podczas badania, jednak wzrost temperatury jest niewielki (około 1°C) i nie ma negatywnego wpływu na tkanki zęba ani otaczające je tkanki miękkie.

Najistotniejszym problemem, który często utrudnia lub uniemożliwia ocenę wyników badania MRI – szczególnie w przypadku obrazowania mózgowia, twarzoczaszki i kręgosłupa szyjnego – są artefakty, czyli zniekształcenia obrazu. Ich źródłem są najczęściej stopy stalowe (poza stopem 18-8). W wyjątkowych sytuacjach, gdy artefakty uniemożliwiają ocenę badanych obszarów, konieczne może być usunięcie całego aparatu ortodontycznego lub retainera.

Na szczęście obecność uzupełnień zębowych czy aparatu ortodontycznego nie wpływa na jakość obrazowania MRI w odległych częściach ciała, na przykład w przypadku badania kręgosłupa lędźwiowego czy stawu kolanowego.

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie.

Każdy implant wszczepiany do lub na ciało pacjenta posiada swój paszport, czyli dokument od producenta, zawierający informacje na temat zachowania się urządzenia w polu magnetycznym oraz możliwości przeprowadzenia badania MRI, a jeśli tak – to w jakich warunkach. Podobnie jak w przypadku leków, gdzie w opakowaniu znajduje się ulotka z informacjami o dawkowaniu, interakcjach i działaniach niepożądanych, tak i w przypadku implantów dokumentacja określa ich kompatybilność z rezonansem magnetycznym.

Ze względu na ogromną różnorodność sprzętów, lekarze radiolodzy oraz elektroradiolodzy nie posiadają dokładnych informacji na temat wszystkich urządzeń. Dlatego najlepiej poprosić o paszport implantu bezpośrednio po zabiegu i mieć go ze sobą na badaniu. Jeśli nie jest to możliwe, można sprawdzić informacje na temat rodzaju wszczepionego implantu w karcie informacyjnej otrzymanej przy wypisie ze szpitala. Czasami zawiera ona szczegółowe dane, które umożliwiają sprawdzenie kompatybilności implantu w internetowej medycznej bazie danych. Dzięki temu można określić, czy dany implant jest dopuszczony do badań MRI oraz jakie są zalecane warunki badania, na przykład maksymalny czas skanowania czy minimalny czas oczekiwania po zabiegu. Należy jednak pamiętać, że bazy te nie obejmują wszystkich urządzeń.

Ważne jest, aby już na etapie rejestracji pacjent poinformował personel medyczny o wszczepionych elementach metalowych. Umożliwi to wcześniejszą weryfikację i uniknięcie sytuacji, w której pacjent zostaje zdyskwalifikowany z badania tuż przed jego rozpoczęciem.

Trwałe kosmetyki oraz tatuaże mogą powodować powstawanie artefaktów i być przyczyną krótkotrwałych reakcji skórnych, takich jak obrzęk czy zaczerwienienie. Dokładna częstość i nasilenie tych reakcji nie są jednak znane.

Co ciekawe, tatuaże dekoracyjne, zwłaszcza kolorowe, mogą powodować poważniejsze problemy, w tym oparzenia pierwszego i drugiego stopnia.

Dlatego pacjent powinien bezwzględnie poinformować personel pracowni o posiadaniu tatuaży lub makijażu permanentnego. W razie jakichkolwiek nietypowych odczuć w miejscu tatuażu należy natychmiast poinformować technika wykonującego badanie – wówczas skanowanie zostaje przerwane. Jako środek ostrożności można również zastosować zimny kompres na miejsce tatuażu.

W przypadku lakieru hybrydowego zawierającego drobinki metalu mogą wystąpić artefakty, jednak brak dokładnych danych na ten temat.

Ze względu na możliwość zawierania drobinek metalu zaleca się unikanie makijażu, maści, żeli oraz dezodorantów w dniu badania – zwłaszcza jeśli badana okolica znajduje się w pobliżu miejsca aplikacji takiego kosmetyku. Pozwoli to uniknąć artefaktów i uzyskać lepszą jakość obrazu.

Tak, ale tylko w przypadku badań kręgosłupa piersiowego i lędźwiowego. Metalowe zapięcia biustonosza znajdują się w okolicy kręgosłupa i mogą powodować artefakty, które zniekształcają obraz. Najlepiej sprawdzają się biustonosze sportowe.

Warunkiem uzyskania dobrego, czytelnego obrazu jest to, aby pacjent nie poruszał badaną częścią ciała i pozostawał nieruchomy podczas badania. Jeśli pacjent się nie rusza, może spać spokojnie.

Jako lekarz zaleciłbym pacjentowi wybór aparatu z większą średnicą gantry, czyli otworu, do którego „wjeżdżamy” podczas badania – zmniejszy to dyskomfort pacjenta. Należy jednak pamiętać, że im większa gantra, tym jakość obrazu może być słabsza. Istnieje również możliwość przyjęcia leków uspokajająco-nasennych bezpośrednio przed badaniem – takie leki może przepisać np. lekarz kierujący na badanie lub lekarz POZ. Nie posiadamy takich leków w pracowni.

Rezonans całego ciała, czyli Whole-body MRI, jest stosowany przede wszystkim w onkologii, np. do oceny zmian kostnych u pacjenta z rozpoznanym szpiczakiem mnogim. Natomiast jego zastosowanie jako badania przesiewowego jest dyskusyjne i kontrowersyjne – nie ma silnego poparcia w badaniach naukowych. Badanie to może bowiem generować wiele wyników fałszywie pozytywnych, co może być źródłem stresu dla pacjenta oraz narażać go na kolejne, niepotrzebne badania.

Należy pamiętać, że to lekarz radiolog – jako osoba nadzorująca i opisująca badanie – decyduje o konieczności podania środka kontrastującego, niezależnie od treści skierowania wystawionego przez lekarza kierującego. W przypadku badań takich obszarów jak mózgowie, przysadka mózgowa, kąty mostowo-móżdżkowe, twarzoczaszka, szyja, jama brzuszna czy miednica, niemal zawsze należy liczyć się z koniecznością podania kontrastu. Natomiast w przypadku większości badań ortopedycznych, wykonywanych np. z powodu urazów czy choroby zwyrodnieniowej, podanie kontrastu zazwyczaj nie wnosi dodatkowych informacji.

Proces oceny badania radiologicznego przez specjalistę radiologa obejmuje nie tylko analizę aktualnego badania, ale również uwzględnienie danych klinicznych (skierowanie, ankieta) oraz dostępnej dokumentacji medycznej – w tym wyników poprzednich badań RTG, USG, TK i MR dotyczących danego obszaru. Dlatego tak ważne jest, aby lekarz opisujący badanie miał do nich dostęp – ułatwi to postawienie właściwej diagnozy oraz ocenę postępu choroby w czasie. Z tego powodu istnieje nawet nieformalne powiedzenie: „Najważniejszym badaniem pacjenta jest badanie poprzednie”.